Eén vindt de kracht, 9 blijven zwijgen

"Tijdens het schrijven, kon ik het niet meer anders zien dan seksueel geweld"

Sophie Van Reeth (20) studente geschiedenis, zette haar studies even op een lager pitje om haar ervaring met seksueel geweld en dat van zes anderen neer te schrijven in haar boek Genoeg Gezwegen. Tegelijkertijd is ze beeldverantwoordelijke voor Dwars, het studententijdschrift voor UA. Eerder deelde ze haar vlotte pen in een boos bericht op Facebook aan Theo Francken naar aanleiding van zijn uitspraak over de 'echte man'. Ondertussen heeft ze een plekje veroverd op de online boekenbeurs waar ze bij Tom De Cock mocht komen praten over haar boek.

Het idee om een boek te schrijven, hoe bent u daarop gekomen?

"Het was op de bus van Antwerpen naar huis, ik was mezelf zo aan het opwinden omdat ik had gehoord dat de persoon die mij iets had aangedaan net hetzelfde aan het doen was bij een ander meisje. Ik was gefrustreerd en boos op mezelf, ik had te lang gewacht. Te lang gewacht om naar het gerecht te stappen. Het enige wat ik kon doen was de situatie voor anderen proberen iets beter te maken door te schrijven. En zo is het idee geboren om een boek te schrijven."

Hoe begint u daaraan?

"Op de bus ben ik al een lijstje beginnen maken met wat ik er zeker in wou schrijven en wat ik met dit boek wilde bereiken. Voor mij was het belangrijk dat er een brede waaier aan ervaringen te lezen was. Ik wou mijn ervaring niet opwerpen als de universele ervaring inzake seksueel geweld. Ik weet dat zoiets heel divers is en die verscheidenheid aan ervaringen moest mijn boek weergeven. De verschillende reacties moesten ook aan bod komen, zo zijn er mensen die bij wijze van spreken nooit meer seks willen maar er zijn er evengoed die volledig de andere kant opgaan en in een soort hyperseksualiteit terecht komen door een verlies van grenzen. Iedereen die het leest en het zelf had meegemaakt, moest zich in een van de verhalen kunnen herkennen."

Een van de zeven verhalen is dat van uzelf, wist u meteen dat u dat er ook in wou?

"Ik heb getwijfeld of ik er al dan niet eerlijk over zou zijn dat het mijn verhaal is. Maar ik maak zo'n grote statements dat het wel wat meer kracht geeft om er eerlijk over te spreken. Als ik het kan, wordt het hopelijk voor anderen ook makkelijker om erover te praten, al is het maar met een iemand. We moeten niet allemaal ons verhaal neerschrijven voor heel Vlaanderen en Nederland."

"Als ik er nog maar een iemand mee kan helpen, is het voor mij goed geweest"

Wat was het doel dat u voor ogen had toen u eraan begon?

"Mensen wakker schudden en enkele misvattingen uit de wereld helpen. En vooral oproepen om wat attenter te zijn voor de mensen in uw omgeving. Ik had mezelf voorgenomen; als ik er nog maar een iemand mee kan helpen, is het voor mij goed geweest. Ik weet dat ik de wereld niet ga verbeteren maar dat neemt niet weg dat ik het met heel kleine beetjes wel wil proberen. Er zijn genoeg mensen die zich politiek inzetten op vlak van seksueel geweld, ik heb mij gericht op het aangenamer maken voor de slachtoffers."

Hoe reageert u als mensen hun verhaal aan u vertellen?

"Het hangt natuurlijk altijd af van wie mij contacteert en wat er in het bericht staat. Eerst en vooral probeer ik ze gerust te stellen dat ik hen begrijp. En dan zijn het echt de clichés blijven herhalen. Het is niet hun fout, dat ze zich slecht mogen voelen, dat die gevoelens terecht zijn, ... dat is wat slachtoffers moeten horen. Ik kan er veel over schrijven en ik kan luisteren maar ik ben geen psycholoog, daarvoor verwijs ik door naar PUNT. VZW omdat ik weet hoe hard die werking mij heeft geholpen."

Krijgt u het zelf soms nog wel eens moeilijk als anderen hun verhaal vertellen?

"Gewoon verhalen horen of lezen, roepen bij mij niet meteen negatieve gevoelens op. Ik heb al zoveel gedaan om beter te worden. Ik heb er over nagedacht, gesproken en nu heb ik het ook neergeschreven. De momenten dat ik het echt moeilijk kreeg, was bij het neerschrijven van slachtoffers hun gevoelens in de ik-vorm. Ik heb een heel sterk inlevingsvermogen en voelde echt de pijn en dat maakt de verhalen natuurlijk eens zo sterk."

U vertelt over de werking van PUNT. VZW, hoe bent u daar terecht gekomen?

"Drie maanden nadat ik voor de laatste keer werd misbruikt ben ik naar een psycholoog beginnen gaan. Dat was in maart en in mei heb ik beslist dat ik dit boek zou schrijven en zo ben ik bij PUNT. VZW terecht gekomen. Dat is een organisatie die specifiek praatgroepen organiseert voor slachtoffers van seksueel geweld. Hier heb ik heel wat info gehaald en zij hebben mij geholpen om contacten te leggen voor de getuigenissen in het boek. Ze hebben mij dan gevraagd of ik lid wilde worden van praatgroep waar ik tot op vandaag nog altijd deel van uitmaak."

"Ik was dus heel duidelijk geweest en hij heeft er expliciet voor gekozen dit te negeren" 

Drie maanden na de laatste keer zegt u, mag ik daar dan uit afleiden dat het meerdere keren is gebeurd bij u?

"Ja, ik was verliefd op een jongen die de touwtjes in handen nam. Elke keer als het verder ging dan kussen werd ik niet gehoord, mijn nee betekende niets. De eerste keer voelde ik meteen dat er iets niet klopte. Maar in mijn omgeving werd ik niet gehoord en niemand nam aanstoot aan zijn daden, waarom zou ik dat dan wel doen? Daarnaast hield ik mezelf voor dat ik niet duidelijk was geweest. Ik maakte mezelf wijs dat dit de normale gang van zaken was bij verliefdheid en ik ging terug. De tweede keer scheurde er iets bij hem waardoor zijn lakens onder het bloed zaten. Na alles te hebben verschoond lagen we samen op bed, keek hij mij recht in de ogen en zei: 'wat een karma voor mij want je had nee gezegd'. Ik was dus heel duidelijk geweest en hij had er expliciet voor gekozen dit te negeren. Toen besefte ik dat dit echt niet oké was maar ik kreeg een schuldgevoel en onderdrukte wat er was gebeurd."

Heeft u er met iemand over kunnen of durven praten?

"Ik zat de ochtend nadat het was gebeurd in de les, wat me toen absoluut niet afging. Ik kreeg constant flashbacks en zag alles opnieuw gebeuren. Tijdens de pauze ben ik vertrokken naar een vriendin en daar ben ik ingestort. Zij heeft mij toen vastgepakt en getroost. Ik heb mij vaak afgevraagd of ik wel duidelijk was over wat er was gebeurd. Want een paar weken later stond die vriendin te kussen met hem op een feestje. Er waren toen nog een paar vriendinnen waar ik het aan vertelde en het enige wat ik terugkreeg was dat ik een hoer en aansteller was want ik zou het zelf toch wel gewild hebben."

Hoe bent u daarmee omgegaan?

"Het is één ding dat zoiets gebeurt maar als je omgeving dan ook nog eens slecht reageert, ik voelde mij verschrikkelijk eenzaam. Dat is ook een van de redenen waarom het zo lang heeft geduurd voor ik zelf door had dat wat er gebeurde echt niet door de beugel kon. Als mijn eigen vriendinnen mij al niet geloven, dan zal het toch wel niet zo erg zijn."

U zei al eerder dat u drie maanden na de gebeurtenissen naar een psycholoog bent gegaan, heeft u hier veel aan gehad?

"Die man heeft geen gekke dingen moeten zeggen om het uit mij te krijgen. Het was voor mezelf ook wel duidelijk waar ik mee zat. Mijn psycholoog heeft simpelweg de dingen tegen mij gezegd die mijn vrienden zouden moeten hebben gezegd. Opnieuw die clichés en daar had ik nood aan, iemand die eindelijk mijn gevoelens erkende. Die erkenning heb ik op een andere plek gekregen dan mensen met een goede vriendengroep."

"Alsof zijn daden werden goed gepraat door hij is wel een chille gast" 

Heeft u nu nog contact met die vrienden?

"Nee, ik heb bijna een volledig nieuwe vriendengroep. Ik wil proberen begrijpen dat het niet makkelijk is in zo'n situatie te moeten kiezen tussen beide partijen maar een beetje basisbegrip had aangenaam geweest. Ik heb afstand genomen van de vrienden waarbij enige vorm van begrip ontbrak. Heel veel van mijn vrienden toen hadden het idee dat ze zijn daden konden goedpraten want 'hij is wel een chille gast'. Uiteindelijk heb ik de juiste mensen gevonden die er voor mij zijn en mij en mijn verhaal wel serieus nemen."

Heeft u hem er ooit mee geconfronteerd?

"Ja en zijn reactie was dat ik hem een schuldgevoel probeerde aan te praten. Ik heb echt geprobeerd om het uit te praten maar hij is niet alleen een viezerik maar ook een leugenaar. Ik heb samen met mijn uitgever even schrik gehad dat hij ons zou aanklagen wegens laster en eerroof ondanks dat alle namen zijn veranderd. Maar als hij dat doet, erkent hij zijn daden en kan ik hem aanklagen voor verkrachting dus ik heb geen schrik meer. Als ik ooit de kans krijg om hem voor het gerecht te brengen, grijp ik ze met beide handen maar nu heb ik geen poot om op te staan."

Wanneer besefte u dat dit seksueel geweld was?

"Het kantelpunt was toen ik het echt ben beginnen opschrijven. Daarvoor ging dat op en af. En dat is bij de meeste mensen zo, dat besef komt heel wat later. Het benoemen met de woorden aanranding en verkrachting maakt het ineens heel echt. De verhalen die wij doorgaans horen over aanranding en verkrachting zijn vaak heel heftig en gewelddadig. Dat zijn bijna groepsverkrachtingen op straat en om dan een ervaring te beleven die daar niet helemaal mee overeenstemt, maakt het nog moeilijker om het te erkennen. Onze zorgcentra zijn ingesteld op die eerste 72 uur maar op dat moment beseffen veel slachtoffers nog niet wat er aan de hand is. En zo blijven er per aangifte, 9 anderen die zwijgen."

Werkte het opschrijven als een soort verwerking?

"Eigenlijk wel terwijl dat niet de insteek was. Ik ben er niet aan begonnen om eens iets therapeutisch voor mezelf te doen, ik wilde andere slachtoffers helpen. Maar uiteindelijk is het voor mezelf wel iets therapeutisch geworden dat me heel hard vooruit heeft geholpen. Ik schreef wel vaker dingen op om het letterlijk uit mijn systeem te schrijven."

Wat heeft de toekomst voor u in petto?

"Ik wil blijven schrijven en me blijven inzetten voor anderen, zoals ik mezelf toewenste toen ik begon te studeren. Ik heb toen een brief aan mezelf geschreven en die heb ik een tijd geleden teruggevonden. Ondertussen zit ik mee in het bestuur van PUNT. VZW en ben ik bezig met de vervolgcampagne van 'Bloom for change'. In het dagelijks leven blijf ik mijn mond opentrekken op momenten dat het nodig is en wil ik nu eerst mijn bachelor afwerken.

Deze bijdrage kadert in de Intercultural Readiness Check waarmee APJournalistiek de interculturele reflex van zijn studenten wil aanscherpen.